Πήραν φωτιά οι – πίσω – κύλινδροι!
Περιέργως για την σχολαστικότητα και μεθοδικότητα του Edward Turner – ενός από τους σημαντικότερους σχεδιαστές βρετανικών κινητήρων του αιώνα που πέρασε – το σκίτσο του επαναστατικού του κινητήρα σχεδιάστηκε στο πίσω κομμάτι ενός πακέτου τσιγάρων…Κείμενο: Βασίλης Αντζουλάτος
Για την ιστορία, το πακέτο τσιγάρων ήταν μάρκας Wills Woodbine και το σκίτσο παρουσιάστηκε στον διευθυντή πωλήσεων της εταιρίας Ariel, για να πεισθεί εκείνος να προχωρήσει στην παραγωγή του!
Μετά τα πρώτα του ριζοσπαστικά σχέδια, ο Turner τα επόμενα χρόνια της καριέρας του εργάστηκε στην Triumph, σχεδιάζοντας εκτός των άλλων τον εμβληματικό βρετανικό κινητήρα Speed Twin.
Mόλις λίγες εβδομάδες – και αρκετά ποτήρια ιρλανδέζικης, μαύρης μπύρας Guinness, λέει ο θρύλος – χρειάστηκε ο Edward Turner για να σχεδιάσει το 1928 έναν τετρακύλινδρο κινητήρα που πρωτοεμφανίστηκε πάνω στην Ariel Square Four.
Αν μεταφράσουμε το “Square Four“, καταλαβαίνουμε ότι αναφερόμαστε σε έναν “τετράγωνης” διάταξης 4-κύλινδρο κινητήρα, δηλαδή με ένα ζεύγος κυλίνδρων μπροστά και κολλητά πίσω τους ένα ακόμα ζεύγος.
Η μοναδική αυτή διάταξη δημιουργήθηκε όχι μόνο για να διαφοροποιηθεί από τις υπάρχουσες, αλλά και για χωροταξικούς λόγους, έτσι ώστε οι τέσσερις κύλινδροι να είναι μαζεμένοι, κεντραρισμένοι, χωρίς να “προεξέχουν” προς τα πλάγια, μπροστά, πίσω, ενώ όπως αντιλαμβανόμαστε το πλάτος τους ήταν ίδιο με αυτό ενός δικύλινδρου σε σειρά. Το μήκος όμως…
Ο “Τετράγωνης διάταξης” τετρακύλινδρος με τους κυλίνδρους κάθετα τοποθετημένους, θεωρητικά δεν εμφανίζει κραδασμούς. Οι δύο μπροστινοί κύλινδροι κινούν έναν στρόφαλο, οι δύο πίσω έναν ακόμα και ενώνονται στο κέντρο τους με γρανάζι.
Ο επαναστατικός για την εποχή κινητήρας που είχε σχεδιαστεί δια χειρός νεαρού Turner, περιφερόταν από κατασκευαστή σε κατασκευαστή μέχρι να ενδιαφερθεί κάποιος.
Ο κυβισμός του έφτανε τα 497 κυβικά, πράγμα που σημαίνει πως κάθε κύλινδρος είχε χωρητικότητα 124,2 κυβικά εκατοστά και χρησιμοποιούσε έναν εκκεντροφόρο επικεφαλής.
Μόνο το εργοστάσιο της Ariel δέχτηκε να αγοράσει τον πατενταρισμένο κινητήρα και αμέσως τον παρουσίασε πάνω σε μοτοσυκλέτα το 1930, στο φημισμένο Olympia Motorcycle Show του Λονδίνου.
Η αντιμετώπιση του κοινού ήταν ενθουσιώδης, όλοι αναφέρονταν με εκθειαστικά λόγια στον “ground breaking“, καινοτόμο κινητήρα, ενώ οι κακές γλώσσες μιλούσαν για δύο κολλημένα μεταξύ τους δικύλινδρα σε σειρά μοτέρ. Λογικό κι αυτό.
Το εξαιρετικά οικονομικό από πλευράς όγκου 500άρι της Ariel ζύγιζε μόλις 157 κιλά (!), αλλά το πιο κραυγαλέο “λάθος” στη σχεδίαση του κινητήρα ήταν αυτό που το χαντάκωσε τελικά.
Γιατί όποιος σκάμπαζε έστω και λίγα από μηχανολογία θα καταλάβαινε αμέσως ότι οι πίσω κύλινδροι δεν ψύχονταν επαρκώς.
Οι δύο πίσω κύλινδροι του αερόψυκτου κινητήρα, όχι μόνον δεν κρύωναν από τον αέρα, αλλά εισέπρατταν και τον καυτό αέρα των μπροστινών και φυσικά τα καπάκια των κυλίνδρων πετσικάριζαν.
Άσε που τα πρώτα κομμάτια που βγήκαν από την Ariel (προφέρεται Έριελ) είχαν κλασικά και -παραδοσιακά για βρετανικό κινητήρα της περιόδου – πρόβλημα στη λίπανση.
Το αστείο είναι πως το εργοστάσιο έκανε την απόπειρα να τρέξει και σε αγώνες με το τετρακύλινδρό της 500, απέτυχε παταγωδώς και υποχώρησε προτείνοντας τον κινητήρα για… τουριστικούς προορισμούς.
Ένα χρόνο μετά το λανσάρισμά του στην αγορά (1931), ο κινητήρας αύξησε τον κυβισμό του στα 587 κυβικά, ενώ το 1937 η διάταξη παρουσιάστηκε στην Square Four 1000!
Κόμπακτ διαστάσεων, κεντρικά τοποθετημένος, με δύο κυλίνδρους μπροστά και δύο πίσω, ο 1000άρης Square Four του E. Turner απέδιδε κάτι παραπάνω από 30 ίππους – πολλούς δηλαδή το 1937 που πρωτοεμφανίστηκε, ενώ λίγο πριν εξαφανιστεί από το μοτοσυκλετιστικό στερέωμα απέδιδε 40!
H ύπαρξη εκκεντροφόρου επικεφαλής φόρτωνε την κεφαλή με παραπάνω θερμοκρασία και το μοντέλο του ’37 χρησιμοποιούσε τα “παλιά, καλά” ωστήρια για να κινεί τις τέσσερις βαλβίδες του.
Στρόφαλοι και κάσες επανήλθαν επανασχεδιασμένα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 600 καταργήθηκε, ενώ το 1000 απέκτησε το ’49 πιρούνι μηχανισμού, ενώ παρ’όλη τη δίαιτα το βάρος της παρέμενε στα 250 κιλά.
Αργότερα εμφανίζεται η τελευταία έκδοση του “Squariel“ (από το Square και Ariel) όπως χαϊδευτικά αποκαλείτο, με τέσσερις εξατμίσεις και ιπποδύναμη που μόλις ξεπερνούσε τους 40 ίππους.
Μετά τον πόλεμο το μοντέλο του ’49 απέκτησε αλουμινένια κεφαλή, με το MK2 να είναι το καλύτερο Square Four της ιστορίας. Αργότερα απ;oκτησε και τηλεσκοπικό πιρούνι, τέσσερις εξατμίσεις, και με τα προβλήματα της υπερθέρμανσης των πίσω κυλίνδρων και της κεφαλής λυμένα σε μεγάλο βαθμό.
Ήταν όμως ήδη πολύ αργά για την “υπερμοτοσυκλέτα” που για πολλά χρόνια κατείχε την τιμή μίας από τις μεγαλύτερες σε κυβισμό μοτοσυκλέτες της Βρετανίας.
Όπως και πολλές άλλες “ιδέες” της Ariel – μιας από τις αρχαιότερες βρετανικές φίρμες, που είχε ιδρυθεί το 1896 – δεν πέτυχε να πουλήσει σε μεγάλους αριθμούς… ακολουθώντας τη μοίρα των σκουτερο-μοτοσυκλετών Ariel Leader, Αrrow, αλλά και του ανεκδιήγητου τρίκυκλου Αriel 3 που είχε παρουσιάσει στη δεκαετία του ’70.
Παρότι το εργοστάσιο είχε κλείσει το 1967, η ιδιοκτήτρια της εταιρίας η BSA λανσάρισε το απεχθούς εμφάνισης τρίκυκλο με δίχρονο κινητήρα 50 κ.εκ. το οποίο αποτέλεσε και την τελευταία παταγώδη αποτυχία της Ariel.
Η 1000 χρησιμοποιούσε στα τελευταία της ένα καρμπυρατέρ Solex και ο ήχος της ήταν καταπληκτικός όταν δούλευε ρελαντί. Μόλις το γκάζι άνοιγε ο θόρυβος “πνιγόταν” και από τις εξατμίσεις – πέραν των πολλών μηχανικών θορύβων του κινητήρα – έβγαινε ένας ήχος που θύμιζε βραστήρα νερού.
Από την άλλη, η ομαλή λειτουργία και η καλή ροπή της, την έκανε ιδανική για μεγάλες αποστάσεις (αρκεί να μην βιαζόσουν, με τελική υποτίθεται κοντά στα 160 χ.α.ω), αλλά και για τη χρήση της με καλάθι (side car).
Η μεγάλη Square 4 ήταν ανέκαθεν πανάκριβη και αυτό εκτός των υπολοίπων μειονεκτημάτων της συνέβαλαν στο να έχει χαμηλές πωλήσεις.
Το 1959 έφερε και τον θάνατο μιας μοτοσυκλέτας που “θα μπορούσε…αλλά δεν τα κατάφερε” περίπτωση που όχι λίγες φορές έχουμε συναντήσει σε μεγαλόπνοα σχέδια εγγλέζικων εργοστασίων του παρελθόντος.
Δύο δεκαετίες αργότερα τη δεκαετία του 1970 έγινε μια προσπάθεια να επανέλθει ο κινητήρας στο προσκήνιο και τοποθετήθηκε σε ένα σύγχρονο πλαίσιο σε μια μοτοσυκλέτα που ονομαζόταν Healey 1000/4.
Η Healey εκτός του ότι προσπάθησε να θυμίσει πως και στα τετρακύλινδρα οι Βρετανοί ήταν πρώτοι και να ανακόψει την πορεία των “μικρόσωμων, κίτρινων ανθρωπάκων από την Ασία”, αλλά τελικά της έμελλε αυτό που συνέβη και στην Ariel Square Four: απoτυχία και μάλιστα παταγώδης…
